The conspirator (2011)

Advocaat Frederick Aiken moet in 1865 de enige vrouwelijke verdachte van het moordcomplot tegen president Lincoln bijstaan. Hij doet dit met tegenzin, omdat hij ervan overtuigd is dat deze Mary Surratt daadwerkelijk schuldig is. Als echter blijkt dat de bewijslast erg mager is en de rechtbank haar sowieso wil veroordelen, bijt Aiken zich als een terriër in de zaak vast.

Na gevochten te hebben in de burgeroorlog wordt de 28-jarige Frederick Aiken (James McAvoy) advocaat. Zijn eerste zaak is gelijk politiek beladen. President Abraham Lincoln is vermoord door John Wilkes Booth (Toby Kebbell), maar deze Booth heeft niet op eigen houtje gehandeld. Zeven personen worden opgepakt
wegens samenzwering. Hieronder ook Mary Surratt (Robin Wright), de eigenares van het pension waar Booth vergaderde met zijn kompanen. Aiken moet haar verdedigen, wat beide partijen zwaar valt. Dit komt door oud zeer (hij komt uit het winnende noorden, zij uit het verliezende zuiden) plus Mary's weigering om de locatie van haar eveneens verdachte zoon John (Johnny Simmons) te vertellen. Langzaam groeit het tweetal toch naar elkaar toe, zeker wanneer Aiken merkt dat de rechtbank Mary geen eerlijk proces gunt.

Waarheidsgetrouw
'The conspirator' is de eerste film van The American Film Company. Hun doel is het om zo accuraat mogelijke films te maken over de Amerikaanse
geschiedenis. Dat betekent dat de feiten niet mogen worden verdraaid of gemanipuleerd om er een lekker wegkijkende film van te maken. Het gaat om 'the whole truth, and nothing but the truth'. Maar is Mary Surratt nu schuldig aan samenzwering of niet? 'The conspirator' laat dat in het midden. De film draait niet echt om de schuldvraag; hij wil meer laten zien hoe krom het recht soms is in tijden van een grote crisis. Het volk wil na de moord op president Lincoln gerechtigheid zien. Pardon, ze willen geen gerechtigheid, maar wraak. Koppen moéten rollen voor deze laffe daad.

Partijdige jury
Secretaris van oorlog Edwin Stanton (Kevin Kline) begrijpt dit. Om de gemoederen in het land – dat nog maar net uit de burgeroorlog is gekomen – weer snel tot bedaren te brengen, moet dit zeker geen voortslepende rechtzaak worden. Het moet snel opgelost zijn, waarna de daders gestraft en vergeten kunnen worden en het land verder kan met de wederopbouw. Zijn besluit staat dan ook al vast: de vermeende samenzweerders moeten hangen, letterlijk en figuurlijk. En zijn machtige arm reikt ver om dit te bewerkstelligen: in plaats van een jury bestaande uit burgers, verschijnt Mary voor een groep militairen uit het noorden die Mary, als zuiderling, bij voorbaat al haten. Getuigen worden omgekocht om tegen haar te getuigen en bewijslast dat in haar voordeel pleit wordt niet in de zaak meegenomen. Dit betekent niet dat Mary onschuldig zou zijn. Haar rol in de samenzwering blijft vaag, vooral omdat ze niets wil zeggen wat haar zoon kan belasten, die duidelijk met de moord te maken heeft.

Regisseur Redford
Het gegeven van 'The conspirator' is een kolfje naar de hand van regisseur Robert Redford. Hij houdt ervan om de vinger op politiek zere plekken te leggen, zoals hij ook al liet zien met zijn vorige film, 'Lions for lambs' (over de Amerikaanse bemoeienis in Afghanistan). 'The conspirator' heeft duidelijke parallellen met het Amerika van vlak na '9/11'. De regering Bush had toen onzalige uitspraken als 'If you're not with us, you're against us' en kwam met The Patriot Act, waarin, onder het mom van landsbelang, de wetten van het individu op een tweede plek kwamen. Dat is in 'The conspirator' ook het geval.

Roddelpraatjes
Redford laat dit zien door de ogen van advocaat Frederick Aiken (de uitstekend spelende Brit James McAvoy). Aiken is er in het begin van overtuigd dat Mary schuldig is, maar gunt haar wel een eerlijk proces. Aiken is verbijsterd als blijkt dat dit niet zal plaatsvinden en is geschokt om te merken dat zijn vriendin Sarah Weston (Alexis Bledel) niet kan begrijpen dat hij zich daar zo druk om maakt. Mary Surratt is in haar ogen schuldig, daar verandert een futiliteit of zij wel een eerlijke rechtsgang krijgt niets meer aan. Ook is Aiken geschokt over de roddelpraatjes die hij over Mary hoort en die hun uitwerking niet missen ('Wist je dat ze een ketting met beenderen van haar slachtoffers om haar nek heeft hangen?').

Authentiek donker
De historische accuraatheid waar 'The conspirator' op hamert, werkt soms wat tegen de film. Regisseur Redford kan niet uitpakken met spannende achtervolgingen of epische gevechten, puur omdat die niet zijn gebeurd of niet relevant zijn voor dit verhaal. Het wordt hierdoor allemaal wat droog opgediend. Ook de aankleding is authentiek, wat de film erg donker maakt. Want de kaarsen en olielampjes geven niet veel licht. Hoewel Frederick Aiken op gloedvolle manier zijn cliënt probeert te behoeden voor de strop, neigt de film toch eerder naar een filmische geschiedenisles dan een spannend rechtbankdrama.