Molens
Nederland is het molenland bij uitstek: Molens zijn typerend voor ons polderlandschap. Hoeveel molens staan er nog in Nederland en wat zijn de oudste? Dat en meer leest u hier.
Molens bestaan al zesduizend jaar. Oude beschavingen als de Babyloniërs en Romeinen bouwden ze al. Hun molens werden aangedreven door water of door spierkracht van mens of dier. De eerste windmolens stammen uit het Perzië van rond 950 na Christus. Het idee om in Europa windmolens te bouwen is vermoedelijk overgewaaid via de kruistochten in de twaalfde of dertiende eeuw.
Geen natte voeten
Molens zijn onlosmakelijk met Nederland verbonden doordat we zo’n waterrijk land zijn. Vanaf de vijftiende eeuw verschenen er molens in het polderlandschap om water weg te malen. Zo kregen we geen natte voeten. In de tweede helft van de negentiende eeuw stonden hier zo’n negenduizend molens. Dat waren niet alleen molens die het waterpeil onder controle hielden, maar ook molens voor het malen van graan, het zagen van hout, het maken van olie of voor de fabricage van papier, want molens hadden ook een industriële functie. Omdat er met de jaren nieuwere en snellere productiemethoden kwamen, werden molens minder vaak nodig. De meeste werden afgebroken. Nu staan er in Nederland nog zo’n 1.100 door wind aangedreven molens en 100 watermolens, die draaien door middel van een waterrad.Zuid-Holland is de provincie met de meeste molens: daar staan er maar liefst 220.
Molenmekka’s
De hoogste concentratie oude molens in één klein gebied is Kinderdijk, met negentien poldermolens. Uiteraard komen molenliefhebbers ook aan hun trekken in de Zaanstreek. Hier werden tussen 1575 en 1875 zo’n duizend molens gebouwd, voornamelijk voor industriële doeleinden. Er zijn nu nog drie poldermolens en dertien industriële molens over. Op de Zaanse Schans in Zaandijk staan twaalf molens, waaronder verfmolen De Kat (1644), die nog steeds hoogwaardige verf, pigmenten en oliën maakt, en specerijenmolen De Huisman (rond 1786), die vroeger in gebruik was als mosterdmolen. De bekende Zaanse mosterd kwam daarvandaan. Hoewel de beeltenis van De Huisman nog steeds op het etiket van dit product prijkt, wordt de Zaanse mosterd al jaren gemaakt in een mosterdfabriek te Wormerveer. In Schiedam vindt u zeven hoge klassieke windmolens, waaronder De Nolet. Met ruim 43 meter is die de hoogste ter wereld.
travander.nl/bezoek-molens-schiedam
De oudste molens
In de provincie Gelderland staan de oudste molens van Nederland: Buitenmolen in Zevenaar, een korenmolen die vermoedelijk tussen 1549 en 1565 is gebouwd, en de Grafelijke Korenmolen in Zeddam. Die dateert van voor 1440, blijkt uit onderzoek. De jaarringen wijzen uit dat het hout in de kap van de molen van een boom komt die voor die tijd is omgehakt. De oudste poldermolen die gebruikt werd om het water op peil te houden, is de Waarlandsmolen in het Noord-Hollandse Waarland. Die is waarschijnlijk voor 1571 gebouwd. En een van de oudste watermolens is Den Haller in Diepenheim, die uit 1169 stamt.
Wat zeggen de wieken?
Voordat er telefoons waren, communiceerden molenaars door middel van de wieken van hun molen. Door ze in een bepaalde stand te zetten, konden ze bijvoorbeeld laten weten dat ze een paar dagen of weken rust namen, dat iemand was overleden of dat er een baby was geboren.
Zelf op (molen)pad
Mooie wandelingen waarop u langs molens komt, vindt u op molenwandelingen.nl. Fietstochten die u meenemen langs molens ontdekt u op fietsen123.nl (tik in de zoekbalk ‘molens’ in).
